Senin, 23 Maret 2009

ADEGAN ING RAMAYANA

Serat Tripama

Anggitan : KGPAA Mangkunagara IV

Dhandhanggula.


1.
Yogyanira kang para prajurit,
lamun bisa samya anuladha,
kadya nguni caritane,
andelira sang Prabu,
Sasrabau ing Maespati,
aran Patih Suwanda,
lalabuhanipun,
kang ginelung tri prakara,
guna kaya purune kang den antepi,
nuhoni trah utama.

(Yogyane (becike) para prajurit, kabeh bisa niru (nyonto) kaya dongengan jaman kuna, andel-andele sang Prabu Sasrabau ing negara Maespati, sing asmane Patih Suwanda. Lelabuhane (jasa) kang diantepi dening patih Suwanda marang negara digelung (diringkes, dipadukan) dadi siji yaiku: guna, kaya, purun, nuhoni (ngantepi) trahing wong utama.

2.
Lire lalabuhan tri prakawis,
guna bisa saneskareng karya,
binudi dadi unggule,
kaya sayektinipun,
duk bantu prang Manggada nagri,
amboyong putri domas,
katur ratunipun,
purune sampun tetela,
aprang tandhing lan ditya Ngalengka aji,
Suwanda mati ngrana.

(Tegese lelabuhan telung prakara yaiku : 1. guna, bisa mrantasi gawe supaya dadi unggul, 2. kaya : nalika paprangan negara Manggada, bisa mboyong putri dhomas, diaturake marang ratu, 3. purun : kekendale wis nyata nalika perang tandhing karo Dasamuka, ratu negara Ngalengka, patih Suwanda gugur ing madyaning paprangan.)

3.
Wonten malih tuladhan prayogi,
satriya gung nagari Ngalengka,
sang Kumbakarna namane,
tur iku warna diyu,
suprandene nggayuh utami,
duk awit prang Ngalengka,
dennya darbe atur,
mring raka amrih raharja,
Dasamuka tan keguh ing atur yekti,
de mung mungsuh wanara.

(Ana maneh conto sing prayoga (becik) yaiku satriya agung ing negara Ngalengka sing asmane Kumbakarna. Sanadyan wujude buta, parandene kepengin nggayuh kautaman. Nalika wiwit perang Ngalengka dheweke nduwe atur marang ingkang raka supaya Ngalengka tetep slamet (raharja). Dasamuka ora nggugu guneme Kumbakarna, jalaran mung mungsuh bala kethek.)

4.
Kumbakarna kinen mangsah jurit,
mring kang raka sira tan lenggana,
nglungguhi kasatriyane,
ing tekad datan purun,
amung cipta labuh nagari,
lan nolih yayah rena,
myang leluhuripun,
wus mukti aneng Ngalengka,
mangke arsa rinusak ing bala kapi,
punagi mati ngrana.

(Kumbakarna didhawuhi maju perang, ora mbantah jalaran nglungguhi (netepi) watak satriyane. Tekade ora gelem, mung mikir labuh negara, lan ngelingi bapak ibune sarta leluhure, sing wis mukti ana ing Ngalengka, saiki arep dirusak bala kethek. Luwih becik gugur ing paprangan.)

5.
Yogya malih kinarya palupi,
Suryaputra Narpati Ngawangga,
lan Pandhawa tur kadange,
len yayah tunggil ibu,
suwita mring Sri Kurupati,
aneng nagri Ngastina,
kinarya gul-agul,
manggala golonganing prang,
Bratayuda ingadegken senapati,
ngalaga ing Korawa.

(Ana maneh sing kena digawe patuladhan yaiku R. Suryaputra ratu ing negara Ngawangga. Karo Pandhawa isih sadulur seje bapa tunggal ibu. R. Suryaputra suwita marang Prabu Kurupati ing negara Ngastina. Didadekake manggalaning (panglima ) prajurit Ngastina nalika ing perang Bratayuda.)

6.
Minungsuhken kadange pribadi,
aprang tandhing lan sang Dananjaya,
Sri Karna suka manahe,
dene sira pikantuk,
marga dennya arsa males-sih,
ira sang Duryudana,
marmanta kalangkung,
dennya ngetog kasudiran,
aprang rame Karna mati jinemparing,
sumbaga wirotama.

(Dimungsuhake karo sedulure dhewe, yaiku R. Arjuna (Dananjaya). Prabu Karna seneng banget atine jalaran oelh dalan kanggo males kabecikane Prabu Duryudana. Mulane banget anggone ngetog kasudiran (kekendelan). Wusanane Karna gugur kena panah. Kondhang minangka prajurit kang utama).

7.
Katri mangka sudarsaneng Jawi,
pantes lamun sagung pra prawira,
amirita sakadare,
ing lalabuhanipun,
aja kongsi mbuwang palupi,
manawa tibeng nistha,
ina esthinipun,
sanadyan tekading buta,
tan prabeda budi panduming dumadi,
marsudi ing kotaman.

(Conto telu-telune mau minangka patuladhan tanah Jawa. Becik (pantes) yen sakabehe para perwira nuladha sakadare (sakuwasane). Aja nganti mbuwang conto, jalaran yen tibaning apes dadi ina. Sanadyan tekade buta, ora beda kalawan titah liya, nggolek kautaman.)

Tegese tembung :
yogyanira = becike,
sebaiknya.
prajurit = bala, tantra, saradhadhu, bala koswa,
tentara.
kadya = lir, pindha, kaya,
seperti.
nguni = jaman biyen,
dahulu kala.
andelira = andel-andele ,
andalan.
lelabuhanipun = jasane,
jasa.
ginelung = diringkes,
dipadukan.
guna = kapinteran,
kepandaian.
kaya = bandha donya,
kekayaan.
purun = wani, gelem,
keberanian.
nuhoni = netepi,
menepati.
trah = turun, tedhak,
keturunan
utama = becik, apik,
terbaik.
lir = kaya, teges, makna,
arti.
saneskareng = saneskara + ing = samubarang, sakabehe,
sembarang.
karya = gawe, kardi,
pekerjaan.
binudi = budi + in = diupayakake,
diusahakan.
sayekti = sayektos, temene,
sesungguhnya.
duk = nalika,
ketika.
dhomas = 800. samas = 400.
tetela = cetha, terang,
jelas.
aprang tandhing = perang ijen lawan ijen,
perang satu lawan satu.
ditya = buta, raseksa, diyu, wil, danawa,
raksasa.
ngrana = ing paprangan, palagan, pabaratan,
medan perang.
suprandene = parandene, sanajan mangkono,
walaupun demikian.
darbe = duwe,
mempunyai.
raka = kakang,
kakak.
raharja = slamet, wilujeng, rahayu, rahajeng,
selamat, sejahtera.
de mung = dene mung , jalaran mung,
hanya karena.
wanara = kethek, kapi, rewanda,
kera.
kinen = ken + in = dikongkon, diutus,
diperintah.
mangsah jurit = maju perang,
menuju ke medan laga.
sira = dheweke, piyambakipun, panjenenganipun,
dia.
lenggana = nolak, mbantah,
menolak.
datan = tan, ora,
tidak.
labuh = berjuang.
yayah rena = bapak ibu,
ayah dan ibu.
myang = lan,
dan
arsa = arep, ayun, apti,
akan.
punagi = sumpah.
palupi = conto, sudarsana, tuladha,
contoh.
narpati = ratu, raja, katong, narapati, naradipati, narendra,
raja.
kadang = sedulur,
saudara.
suwita = ngabdi,
menghamba.
kinarya = karya + in = digawe,
dipakai.
agul-agul = andel-andel,
andalan.
manggala = panglima
senapati = pangedhene prajurit, pemimpin perang,
panglima perang.
manahe = atine,
hatinya.
pikantuk = oleh,
mendapat.
marmanta = marma + anta = sebabe,
sebabnya.
kasudiran = kekendelan, kasekten,
kesaktian.
jinemparing = jemparing + in = dipanah.
sumbaga = kondhang, kaloka, kajanapriya,
terkenal.
wirotama = wira + utama = prajurit pinunjul,
prajurit yang hebat.
katri = katelu,
ketiga.
sudarsaneng = sudarsana + ing = conto.
amirita = nirua,
ikutilah.
kongsi = nganti,
sampai.
dumadi = titah,
makhluk.
marsudi = ngupaya, nggoleki,
berusaha.
kotaman = ka+ utama+ an =
keutamaan.

Tuladha geguritan 2009

KANGEN

Romdonah—
(Kanggo M.D ing NSB)

Saben sesawangan
kang daktemoni
memba wewayanganmu
ngreridhu batin.
Mula, kudu dakakoni
ora dakselaki
pranyata, angel anggone ngilangi
saka kalbu tumekaning pandulu
amarga,
aku wis kadhung
ketaman sawijining panandhang
“kangen sliramu”

Tuladha Cerkak 2009

CRITA CEKAK : ” LINTAH-LINTAH”

By Ki Dhalang Sulang

penulis:

Crita cekak (Cerpen berbahasa Jawa: pen) di bawah ini telah dimuat pada Majalah Mingguan “Panyebar Semangat” Nomor:12, Tanggal 12 Maret 2004. Atas desakan dari beberapa sahabat blogger Indonesia, maka crita ini ditampilkan kembali dalam blog ini, sesuai dengan aslinya tanpa penyuntingan sama sekali kecuali hanya pembetulan salah tulis (cetak) Salah satu pertimbangan pemostingan cerita ini antara lain pernah dijadikan objek diskusi oleh para dosen Fakultas Sastra Jurusan Sastra Jawa UNY (Yogyakarta) dan

UNESSA (Surabaya). Penulis sendiri tidak tahu apa pertimbangan beliau-beliau, hingga cerita ini dijadikan objek diskusi. Sedangkan menurut penulis sendiri, cerita di bawah ini adalah cerita sederhana dan biasa-biasa saja. Namun untuk menyebut suatu karangan tergolong pada sastra ada bukan sastra, bagus atau tidak, mutu atau kacangan, kesemuanya kembali pada hak prerogatif pembaca. Penulis juga mohon maaf kepada para pembaca yang belum menguasai bahasa Jawa. Dan hanya satu tujuan penulis, berbagi hiburan bagi sesama teman dan sahabat. Selamat menikmati (Ki Dhalang Sulang).

Lintah-Lintah

tangan-dan-lintah-lintah1

dening : Masjup (a.k.a. Ki Dhalang Sulang)

Bardi mlebu omahe setengah mlayu karo nggawa kepis cilik kebak urang. Karemane nggogo urang kali kuwi jare minangka warisan saka embahe lanang sing wis nyuwargi, yakuwi Mbah Gariman, sing biyen dijuluki “Mbah Gariman Urang”, amarga pancen jago nggogo urang kali. Jebul kabisan kuwi tumurun marang Bardi, putune. Ora ana sing muruki, ngerti-ngerti Bardi prigel banget nggogo urang. Sanadyan lagi umur las-lasan dheweke wis misuwur dadi tukang ngentekake urang kali ing kampunge.

Mung emane kali ing kampunge akeh banget lintahe. Mula saben dheweke mentas gogo urang, sikile pating krentep ditapel lintah-lintah. Amarga wis banget kulinane, mula nadyan sikile digrendhepi lintah, dheweke ora rumangsa kamigilanen, lan uga ora kesusu mbethoti lintah-lintah sing pating tremplek kuwi. Ana cara mligi kanggo mbudidaya supaya lintah-lintah kuwi gelem uwal saka awake. Mengko yen wis tekan omah. Emake pancen wis nuduhake carane.

Kandhane emake biyen, lintah-lintah sing lagi napel kempol lan pupune kuwi ora kena dibethot kanthi rudapeksa. Jalaran yen nganti dirudapeksa, lintah-lintah sing wis kadhung mlembung wetenge kuwaregen getih kuwi bakal pedhot ing ngget-nggetan gulune, dene endhase kari ing njero kulit. Endhas lintah sing mati ing njero kulit kuwi bisa marakake penyakit gatel-gatel, wusana dadi borok sing angel banget tambanane. Supaya lintah-lintah kuwi gelem uwal, kudu disiram lenga patra nganti klebus. Yen mambu lenga patra, lintah-lintah sing napel kuwi banjur padha uwal amarga mendem ganda lenga lan krasa panas awake. Yen lintah-lintah wis padha uwal tiba pating klolet ing lemah, Bardi banjur njumputi lintah-lintah lan diuncalake geni mawa ing pawone.

“ Ya iki upahmu saka anggonmu kenaken nyerot getihku! Rasakna saiki! Klakon modiar tenan kowe!” aloke Bardi ngigit-igit. Dheweke marem banget yen nonton lintah-lintah sing mlembung kebak getih kuwi, sangsaya tambah mlembung marga kena panase geni. Wusana lintah-lintah kuwi tumuli mbledhos siji baka siji. Sinusul ganda gurih kaya sate binakar, jalaran getih asil serotan lan awake lintah-lintah kuwi padha kobong geni. Bardi ora gelem ngadeg saka ngarep pawon yen lintah-lintah kuwi durung padha gosong, utawa malah durung dadi awu babar pisan.

**

Nalika Bardi wis ngancik remaja tumaruna, dumadakan kulawargane kena musibah. Bapake tiba saka wit siwalan. Penggaotane bapake pancen nderes wala siwalan kanggo njupuk legen. Sawuse sawetara wektu lara lumpuh amarga gegere putung, bapake Bardi wusana kapundhut sing Kuwasa.

Minangka anak mbarep, Bardi rumangasa melu nduweni tanggung jawab mbiyantu emake golek pangupajiwa kanggo nguripi adhi-adhine sing cacah telu tur wadon kabeh kuwi. Tujune tangane Bardi kuwi tangan sing trampil tenan. Iwak urang njero kali wae ora kober mrucut saka gegemane yen dheweke wis kadhung kiprah nggogo. Mula penggaotane bapake minangka tukang nderes wala siwalan, ora ndadak sinau suwe wis klakon dikuwasani. Bedane, yen bapake biyen ora patiya sregep nggarap tegalan sela-selane wit siwalan, nanging Bardi malah kosok balen. Dheweke katon sengkut temenan anggone nenandur palawija ing tegalan kono. Dadi ora mung mligi nyagerake tumetese banyu legen siwalan ing bumbung-bumbung tinadhah, nanging uga wulu pametu saka bumi tegalane, sanadyan mung sacengkang paribasane.

Ewadene semono. Bardi ora nate lali marang klangenane nggogo urang. Kajaba asile kena kanggo tambah-tambah lawuh mangan adhi-adhine, kala-kala tangga teparone ana uga sing padha nempil urange. Malah yen pinuju dheweke nemu iwak kutuk utawa lele, tangga-tangga gelem nuku kanthi rega sing lumayan.

***

Ing sawijining wektu, nalika Bardi lagi enak-kapyenak ngobongi lintah-lintah, adhi-adhine wadon padha nyawang saka mburine. Kabeh sajak krasa miris atine. Embuh miris marang krogel-krogele lintah sing kepanasen geni, apa miris nyawang solah tingkahe kakange. Nalika Bardi mlengak, adhi-adhine katon padha gugup arep nyingkrih. Nanging Bardi malah ngundang supaya adhi-adhine nyedhak marang dheweke.

“He, Ndhuk! Bocah wedok telu rungokna!” swarane Bardi njengek karo menciring. Bocah telu kuwi katon kaget lan gumun, awit salawase iki Bardi ora nate kasar marang adhi-adhine. Malah kapara arang banget padha omong-omongan njagong.

“Lintah-lintah iki kepeksa dakpateni, jalaran wis padha ngentekake getihku!” panyambunge Bardi karo ajeg penciringan nuding lintah-lintah sing padha polah njero geni. Adhi-adhine tambah njekethet lan mrinding githoke. Nanging tetelune ora wani obah babar pisan. Mung mripate sing padha pating plirik bingung ora ngerti kudu tumindak kepriye. Salah siji ana sing mbatin, apa kakange kesambet danyang kali ya? Utawa kesurupan setan?

Nanging durung nganti entuk jawaban, Bardi wis mbengok maneh, “Ngertia, Ndhuk! Kowe kabeh uga ora beda karo lintah-litah iki! Kowe kabeh uga wis dha klakon ngisep getihku, najan ora langsung. Omah kene iki pancen wis dadi susoh lintah. Mula kowe mesthine uga kudu diobong kaya lintah-lintah iku! Ngerti!”.

Adhine sing paling gedhe dumadakan ndhoprok kepuyuh-puyuh. Sing loro tiru ndhoprok pisan karo gemeter awake. Bardi katon ngadeg karo malang kerik. Mripate saya pendirangan. Tangane kumlawe nyaut rambute adhine, kaya arep dijambak. Nanging…… dumadakan mak greg. Dhadhane Bardi kaya ana sing dhodhog. Tangane sing kepengin njambak rambut kuwi malih kendho, kendho, lan saya kendho. Ambegane melar mingkus. Banjur katon unjal ambegan bola-bali karo lambene ndremimil ngucapake kalimah istighfar. Tangane sing sumadya njambak rambut malih dadi ngelus-elus sirahe adhi-adhine. Ing pojok mripate katon luh sumembul arep tumetes.

“Nanging ora…. ora…” swarane Bardi, nanging wis ora keprungu njengek maneh. Malah keprungu kaya wong ngrinteh semu nangis. Banjur panyambunge maneh, “Kowe ra sah dha wedi ya, Ndhuk…. Najan kowe kabeh iki sejatine uga lintah-lintah, nanging kowe tetep adhiku…. Aku rila getihku kok isep nganti kopong…. nganti kopong….. jalaran aku kakangmu… gentine bapakmu…. Aku uga tresna asih marang kowe kabeh…. Kaya tresnane emak lan bapak marang kowe… hmmmhkkkk…”.

“Bardi….Bardi… mreneya, Cung! Kene lungguh sisihe emak!” kadadak ana swara wadon setengah tuwa keprungu alus nanging kaya nunjem pulung ati, swarane emake. Bardi njenggirat, karo srikutan ngusapi eluh-eluh sing wis klakon dumlewer ing pipine. Apa emake krugu panggrundele mau? ngono batine. Dheweke krasa kisinan. Embuh, yen marang emake pancen dheweke tundhuk temenan. Kanggone Bardi, emake dianggep lambang bebener. Apa sing dikandhakake emake, sabisa-bisa kudu diturut.

“Sajake kowe wis diwasa, Cung. Saelingku umurmu wis luwih ka selawe. Mula wis tiba titi mangsane kowe kudu omah-omah!” ujare emake, semu arang, semu lirih, nanging cetha trewela.

Bardi njenggirat. Alise njengkerut. Emake disawang tajem, nanging dheweke durung bisa kumecap. Dheweke kudu omah-omah? rabi? Babar pisan bab iki durung nate ginambar ing pangangen-angene. Mungguhing Bardi, wong omah-omah mono padha karo mangun susuh lintah. Bojo lan anak kuwi ngibarate tan prabeda karo lintah-lintah, sing kudu tansah nyesep getihe. Yen dheweke klakon rabi, banjur dheweke kudu njungkir jempalik ngetog tenagane saperlu nyampeti anak bojone. Ngono kuwi mungguhing Bardi, dheweke padha karo disesep-sesep getihe.

“Rabi entuk sapa, Mak?” tanpa rinasa lambene Bardi nylemong, karo panggah njengkerut bathuke.

“Siti Sumanding, anake Pak Kaji Sukron polang sapi. Wingi emak wis dirembugi”.

Bardi sangsaya ngowah-ngowoh. Dheweke pancen wis wanuh marang anake juragan sapi kuwi. Omahe Kaji Sukron pancen ora let adoh saka omahe Bardi. Malah-malah prawan ayu tur seneng besus kuwi wis asring sapatemon karo dheweke. Mung wae, babar pisan Bardi ora nduweni karep kepengin ngrabeni Siti Sumanding. Anggone cedhak marang anak ontang-antinge Pak Kaji Sukron mung winates kekancan, kadi dene lumrahe wong tetanggan.

Rasa-rumangsane Bardi mbok menawa bedha karo sing dirasakake Kaji Sukron sakulawarga, luwih-luwih Siti Sumanding dhewe. Mula mbok menawa rakete bocah loro kuwi, dianggep minangka sasmita yen kekarone ing tembe bakal padha ngiket jejodhoan.

“Apa bisa klakon aku rabi? Luwih-luwih kudu entuk Siti Sumanding? Ah ora bakal! Nanging apa ya aku kudu ora rabi? Kamangka jare emak aku kudu ndang omah-omah? Amarga aku wis akir diwasa….hmmmh”, ngono batine Bardi diuleng pitakon-pitakon sing kumawalikan. Dhadhane dumadakan krasa seseg, mula sedhela-sedhela unjal ambegan. Emake ngerti yen Bardi lagi mbingungi. Nanging mbok randha setengah tuwa iki pancen ora kesusu diwangsuli Bardi wektu kuwi uga. Isih ana dina sesuk, ngono pambatine karo mesem satleraman.

Mbok menawa pancen wis pinesthi dadi jodhone, kasunyatane let udakara telung sasinan saka nalika Bardi ditari rabi emake kae, kekarone klakon nikah temenan.

***

Yen dietung wis ganep sewindu anggone padha omah-omah. Malah wis padha duwe momongan loro cacahe, tur wadon kabeh. Mbarepe umur nem taun pujul sithik, dene sing nomer loro umur telung taunan. Panguripane Bardi sakulawarga wis klebu tumata. Digawekake omah gedhong mung kari ngenggoni, lan Bardi uga wis klakon bisa nggenteni penggaotane maratuwa minangka bakul sapi. Dadi, ing babagan uba rampe bale somah babar pisan ora ndadekake masalah.

Nanging aneh, wiwit telung sasinan kepungkur hengga seprene, Bardi katon saya susut awake. Kamangka bojone klebu open banget ing babagan masak kanggo mangan sabendinane. Ora mung trima ditangani dhewe, nanging wis ngingu rewang barang. Sing luwih nggumunanke, saben-saben dicedhaki Siti Sumanding, Bardi ketara pucet polatane. Mula sabisa-bisa, bojone dikongkon ngadoh wae, aja cedhak-cedhak karo dheweke. Kaanehan iki uga dirasakake Siti Sumanding.

“Gek ana apa ya Kang Bardi iki? Kok nganeh-anehi?” ngono bola-bali Siti Sumanding mbatin, nanging durung wani nlesih marang bojone. Saben arep kumecap kaya-kaya mung mandheg ing gorokane. Ewa dene, saben ana wektu lodhang Siti Sumanding ora kapok-kapok anggone mbudidaya nyedhaki bojone. Saka rasa-pangrasane, wiwit mbiyen nganti saprene tresnane marang Bardi ora nate suda, malah saya ngrembaka.

“Nggo sapa nggonmu macak lan besus selawase iki, Ti?” panylemonge Bardi nalika tengah wengi bojone ndhusel nyusul turon ing kamare. Sanadyan wis ditata atine, nanging Siti Sumanding meksa kaget krungu pitakonan iki.

“Nggo sapa meneh nek gak nggo sampeyan ta, Kang, uga nggo cah loro kuwi. Anake dhewe kabeh rak wedok ta? Dadi wiwit cilik kudu dikenalake cara kanggo ngupakara awak. Macak. Sampeyan rak ngerti ta, Kang, kanggone bocah wedok mono rupa lan resike awak kuwi minangka modal. Nek wis dadi prawan mono ngibarate dagangan. Nek barange apik regane rak dadi larang ta?” wangsulane Siti Sumanding karo nyoba ngelus tangane bojone. Nanging saeba kagete bareng epek-epek sing ngelus tangan kuwi dikipatake. Bardi menciring. Banjur mudhun saka paturone. Ora let suwe tangane kedher karo nudingi Siti Sumanding.

“Minggir kowe, Ti! Aja cedhak mrene! pambengoke Bardi, ora keprungu banter nanging keprungu serak karo nggeget-nggeget untu. Ing panyawange Bardi, dumadakan wiwit gulu nganti sirahe Siti Sumanding malih klolet-klolet dadi endhas lintah.

“Lho, kowe kenek apa ta, Kang?” wangsulane Siti Sumanding ketara gemeter, nanging durung mingket saka paturone bojone.

“He! Ngertiya nek kowe iki uga bangsane lintah! Anak-anakmu kae uga lintah-lintah sing wis padha nyerot getihku. Mula awakku dadi entek kaya ngene! Kandane emakku, lintah kudu digebyur lenga…. terus diobong urip-uripan! Enteni sedhela aja ngalih saka kene!” swarane Bardi tetep sereng greget-greget. Banjur klepat metu saka kamar. Baline wis nyangking jrigen isi lenga patra.

Nalika Siti Sumanding lagi mikir-mikir karo tetep klekaran ing amben, dumadakan sirahe digrojog lenga dening Bardi. Siti Sumanding mencolot karo jerit-jerit metu saka kamar. Bardi ngoyak metu karo tangane nggegem korekan sing wis diurubake, karo ngguyu panggah lakak-lakak.

Hahahaha… sedhela engkas kowe bakal kobong heh lintah wedok! Arep mlayu nyang endi kowe he!” swarane Bardi sing saiki keprungu sora, ora diampet maneh. Siti Sumanding tetep jerit-jerit karo mbukak lawang ngarep lan bablas mlayu saka omah.

Bardi ora nututi nanging malah jumangkah mlebu kamar paturone anak-anake. Bocah loro disowang-sawang karo manthuk-manthuk. Banjur ngguyu lakak-lakak maneh.

“Heh! Kowe lintah-lintah piyik! Mumpung durung gedhe kowe kudu diobong urip-uripan pisan. Merga nek kowe wis padha gedhe ora wurung bakal ngentekake getihku! Hahahahahah……!” karo nyuwara ngono, Bardi banjur nggrujugake lenga njero jrigen marang bocah wadon loro sing lagi turu kepati. Sing digrujug katon mulat-mulet karo kirig-kirig margo glagepan lenga. Kaya diwenehi aba, bocah loro banjur krekal tangi, thingak-thinguk mulehake kasadharane. Bocah loro sing wis lungguh bingung kuwi digrujug lenga maneh maneh dening Bardi. Sakala jerit-jerit wedi. Nalika arep mlayu, Bardi cukat nyaut tangane bocah loro, nuli dicengkiwing lan diuncalake bali ing ndhuwur amben. Sauntara ing tangane Bardi wis nyekeli korekan sing wis diurubake. Geni korek saya dicedhakake marang bocah loro sing sangsaya keweden kuwi. Nanging nalika geni korek wis kurang sakilan saka bocah-bocah kuwi, Bardi klakon disikep wong-wong lanang sing dumadakan wis gemrudug padha tetulung mrono. Bocah loro klakon bisa dislametake saka panyelete geni. Bardi klakon dipithing wong lanang telu lan banjur dibanda tangane.

Ing dina-dina candhake, Bardi wis dibalekake menyang omahe emake. Omah gubug sing saya dhoyong dipangan umur. Ing kono mung ana Bardi sing dibelok sikile lan emake. Dene adhi-adhine wedok wis padha omah-omah lan melu bojone dhewe-dhewe.

“Maaak…emaaak… aku tak gogo urang ning kali ya maaaak…aku seneng nek ditapeli lintah-lintah!” swarane Bardi serak karo semu ngremek-ngremek.

“Engko, Cung….engko….!” wangsulane wong wedok sing sangsaya tuwa, serak gemeter-geter.

“Keneng apa mak, kok kudu engko?”.

“Marga durung udan, kaline isih asat, Ngger?”.

“Geneya udane durung teka-teka, mak?”.

“Merga wong-wong mbok menawa wis kahenan dosa!”

“Kaya dosane lintah-lintah sing wis padha ngentekake getihku ya, mak?”

Ora ana wangsulan maneh. Ing omah dhoyong kuwi keprungu tembang rawat-rawat sing tanpa guru lagu lan guru wilangan. Surasane ngundhamana marang lintah-lintah kali. Nanging uga ngundhamana lintah-lintah sing ora manggon kali.

TAMAT

Minggu, 15 Maret 2009

Siswa yang ikut remidi mohon dibaca dan di print out !


Dewa Srani

Date: Wednesday, December 17 @ 14:46:33

Topic Hiburan
Pada jaman "inulisasi" sekarang ini, pentas wayang bukan hanya full humor, tetapi juga sudah “full dangdut” diisi dengan iringan musik dangdut akustik yang lirik-liriknya selalu menggelitik. Ada lagu Terlena yang liriknya dipelesetkan, hingga lagu India yang lagi pop: Kutch-kutch Hota Hai. Dan perlu diketahui juga, bahwa wayang kulit itu benar2 bisa dijadikan media penyampai pesan yang efektif untuk memberitakan Injil, sebagai contoh dalang Ki Drs. Suyito Basuki, M.Div yg telah mementaskan wayang dengan lakon Wahyu Sabda Jati. Dalam pentasan wayang itu, yg dimulai dari kelahiran Yesus, pelayanan hingga kematian-Nya di kayu salib atau lakon lainnya “Miyose (Kelahiran) Sang Mesias”. Pada saat ini puluhan dalang bergairah untuk memainkan wayang untuk memberitakan "kabar kesukaan"Asal-usul "dalang" adalah "ngudal piwulang," yaitu "menyampaikan ajaran." Karena itu, dalang bisa juga berfungsi sebagai guru, yang, konon, asal-usulnya adalah "digugu lan ditiru," yaitu "dianut atau dipercaya, dan karena itu ditiru."Substansi seni pedalangan, tidak lain terletak pada "sanggit," yaitu kemampuan dalang untuk menciptakan dialog. Kata orang, dalang harus menguasai suara seluruh kotak wayang. Suara semua wayang, mulai dari yang penting sampai dengan yang tidak penting, harus dia kuasai dengan baik. Salajh satu dalang terkenal karena sabetan-sabetannya, Ki Manteb Sudarsono.Wayang Purwo/Kulit" seperti juga namanya sebagai "wayang" yang juga bisa diartikan sebagai "bayangan"ataupun "simbol" , bisa saja sebagai sekedar tontonan buat masyarakat awam, bisa juga memang sangat sarat dengan "simbol-simbol" yang secara luas bisa diterjemahkan menurut selera ataupun peresapan dari masing2 pengamat maupun penggemar "wayang purwo/kulit".Dimasa yang lalu "wayang purwo/kulit" dipergunakan oleh masyarakat Jawa untuk keperluan "ritual" seperti upacara ruwatan (ruwatan adalah upacara yang diadakan untuk menolak bala - sial - yang dikarenakan secara alami seseorang dilahirkan dengan kondisi membawa kearah malapetaka - atau yang dipercaya akan membawa malapetaka - umpamanya: anak tunggal, anak kembar, anak lelaki yang diapit oleh dua anak perempuan dsb.). Upacara lainnya yaitu untuk keperluan keselamatan desa yang setiap bulan Suro (awal bulan tahun Jawa atau bulan Muharam dalam tahun Islam) setahun sekali diadakan upacara pagelaran wayang kulit semalam suntuk dengan cerita "Baratayuda"agar dalam tahun berjalan desa akan diberi panen yang banyak dan keselamatan seluruh warganya (cerita "Baratayuda", yaitu kisah peperangan antara Kurawa dan Pandawa yang sesama darah Bharata untuk memperebutkan kerajaan Hastina, dianggap cerita yang sakral yang tidak setiap dalang bisa melaksanakan dan tidak setiap saat bisa dipentaskan). Kisah Baratayuda ini diterjemahkan oleh Mpu Sedah dari bhs Sansekerta ke dlm bhs Jawa Kuno ketika jaman kejayaan maharaja Jayabaya (1135-1179)Budaya Jawa itu memang begitu rumit dan multi dimensi. Pagelaran wayang adalah salah satu budaya Jawa yg multi dimensi, multi interpretasi dan banyak tidak dimengerti oleh kalangan awam termasuk penulis sendiri yg masih belajar.Sebagai contoh dlm dunia perwayangan ada Dewa Srani kata ini diambil dari kata Nasrani sebutan yg lazim digunakan dlm Al Quran untuk agama Kristen, tetapi dlm lidah Jawa dipersingkat menjadi Srani.Dewa Srani adalah putera dari raksaksa Batara Kala. Suatu waktu diceritakan bahwa Dewa Srani mempunyai ambisi ingin menguasai dunia, Ibunya Betari Durga menganjurkan agar ia mencuri jimat “kalimasada” dgn mana ia bisa mencapai tujuannya. Memang ia berhasil, tetapi akhirnya jimat itu direbut kembali oleh Arjuna.Cerita tsb diatas dikutip dari lakon Jimat Kalimasada, sebuah karangan yg diciptakan khusus pada zaman Islam. Jimat Kalimasada itu sebenarnya adalah azimat dari “Kalimat Sahadat” Islam. Pujangga pengarang dari cerita ingin memperingatkan umat Muslim agar tetap memegang ajaran2nya dan mewaspadai para penjajah & para misionaris yg dtg dari Barat, yaitu Portugis dan sesudahnya Belanda yg pada saat tsb sdh mulai mengembangkan sayapnya di Indonesia.Konon lakon tsb diciptakan ketika zaman Kerajaan Islam Demak untuk memperlihatkan permusuhan dgn bangsa Portugis di Malaka.MaranathaMang UcupEmail: mangucup@wanadoo.nlHomepage: www.mangucup.org

Selasa, 10 Maret 2009

SEKOLAH SBI APA ITU ?


SEKOLAH BERTARAF INTERNASIONAL (SBI)
Wajib Belajar Pendidikan Dasar 1945 - 2008
SBI adalah sekolah yang menyiapkan peserta didik berdasarkan standar nasional pendidikan (SNP) Indonesia dan tarafnya internasional sehingga lulusan memiliki kemampuan daya saing internasional. Visi SBI adalah terwujudnya insan Indonesia yang cerdas dan kompetitif secara internasional. Visi tersebut memiliki implikasi bahwa penyiapan manusia bertaraf internasional memerlukan upaya - upaya yang dilakukan secara intensif dan terarah. Setiap SMP SBI harus menggunakan bahasa komunikasi global, terutama bahasa Inggris dan menggunakan teknologi komunikasi informasi (information communication technology/ICT).
Proses belajar - mengajar di SBI harus menggunakan bilingual, terutama untuk pelajaran matematika dan sains. Pada rintisan SBI dibagi dalam empat model: sekolah baru Newly developed SBI, model pengembangan sekolah yang ada (existing developed SBI), model terpadu dan model kemitraan.
Dari keempat model penyelenggaraan itu SBI dikembangkan dengan 8 prinsip utama, yaitu:
  1. Pengembangan SBI mengacu pada SNP + X SBI = SNP + X.Di mana SNP meliputi 8 standar SNP, yaitu, kompetensi lulusan, isi, proses, sarana dan prasarana, pendidik dan tenaga kependidikan, manajemen, pembiayaan, penilaian sedangkan X adalah nilai plus, yaitu, penguatan, pengayaan, pengembangan, perluasan, pendalaman melalui adaptasi atau adopsi terhadap standar pendidikan, baik dari dalam maupun luar negeri yang telah memiliki reputasi mutu yang diakui secara internasional.
  2. SBI dikembangkan berdasarkan atas kebutuhan dan prakarsa sekolah (demand driven and bottom up).
  3. Kurikulum bertaraf internasional yang ditunjukkan oleh pengembangan isi yang mutakhir dan canggih dengan perkembangan ilmu pengetahuan global.
  4. SBI menerapkan manajeman berbasis sekolah (MBS) dengan tata kelola yang baik.5. SBI menerapkan proses belajar mengajar yang pro-perubahan dan inovatif.
  5. SBI menerapkan prinsip - prinsip kepemimpinan yang memiliki visi ke depan (visioner).
  6. SBI harus memiliki SDM yang professional, baik tenaga pendidik maupun tenaga kependidikan (Kepala Sekolah dan Pendidik minimal berijazah S2 / S3, jenjang SD 10 %, SMP 20 %, sedangkan SMA/SMK 30 %)
  7. Penyelenggaraan SBI harus didukung oleh sarana dan prasarana yang lengkap, relevan, mutakhir, dan canggih seperti laptop di laboratorium, LCD, TV, dan media pendidikan penunjang lainnya.
Dikirim oleh Yuny Hendra, SP.d (SMPN 3 Lamongan)

Selasa, 03 Maret 2009

Cerita Mahabarata

Tokoh Arjuna dalam Cerita Wayang

Dia terkenal ksatria tampan rupawan sakti mandraguna punya segudang ilmu. Sebagai Maha perwira ia tidak saja menjunjung tinggi apa arti kewibaan bagi hidup manusia, tetapi juga memproses alam pikirannya untuk menjangkau sasaran akhir hayatnya dengan jalan gemar beribadat (tapa), agar kelak mendapat kemuliaan akhirat. Sementara dalam hal menggunakan senjata, orang ketiga keturunan Pandu ini sulit tandingannya. Kesemua ilmu itu diperoleh ketika menjadi mahasiswa jurusan ilmu perang di bawah asuhan Resi Dorna sebagai dosennya. Sedang di pemerintahan ia menjabat sebagai Adipati Madukara. Istri yang tetap adalah Sumbadra dan Srikandi.
Sebagai tokoh teladan apa yang dilakukan berdasarkan dermanya seorang ksatria. Luhur budinnya rendah hatinya, tetapi pantang mundur menghadapi kesulitan. Meonolong orang yang sedang kesulitan merupakan kewajiban utama baginya, tanpa memandang siapa orangnya dan dari golongan mana. Karena itu tidak mengherankan apabila ia sering pula di sengsarakan kaum Kurawa. Tapi semua itu diterima dengan kebesaran jiwa tanpa ada rasa dendam.
Wajah tampan yang dimiliki seolah menjadi modal hingga banyak digandrunggi putri-putri jelita, tetapi pantang memanfaatkan kesempatan untuk melayaninya. Keteguhan imannya terlalu kokoh dilanggar perbuatan yang asusila. Keutamaan lain jika ia berbuat salah tak segan menyerahkan diri untuk mendapat hukuman atau bahkan menghukung dirinya sendiri. Itulah kepribadian yang menonjol hingga patut mendapat gelar sebagai tokoh Teladan Jaya dalam susila.
Akan tetapi pada sisi lain ada perbedaan antara Arjuan sebagai tokoh teladan dengan apa yang sering dilukiskan dalam cerita wayang, di mana ia dianggap tokoh penjaja cinta beristri banyak beranak banyak pula. Dia dianggap lambang laki-laki jantan bukan saja dalam watak dan perbuatan hingga ia dijuluki “Lelananing Jagat”, tetapi juga dikenal laki-laki jantan dalam arti biologis, hingga sering ganti-ganti teman kencan dan sering menimbulkan khayalan yang spektakuler menjadi bahan olok-olokan kaum pria yang figurnya mirip tokoh Arjuna.
Memang dalam cerita wayang Arjuna banyak figurnya antara lain sebagai Damar Wulan dalam cerita wayang klitik dan dalam cerita menak dikategorikan sebagai Amir Hamzah yang digambarkan sebagai prototip tokoh budaya yang sudah ada sebelum Hindu datang di Indonesia. Dengan kata lain tokoh Mahabharata itu telah mengisi tokoh-tokoh yang sudah ada.
Akan tetapi jika kita simak jati diri Arjuna menurut versi Mahabharata, tidak seperti yang digambarkan masyarakat di negeri ini. Karena meskipun beristri banyak, yang benar-benar jatuh cinta secara murni hanya kepada seorang saja, yaitu Sumbadra. Sedang lainnya adalah sebagai imbalan atas jasa-jasanya. Adanya perbedaan antara Arjuna dalam pewayangan di negeri ini dengan Arjuna bersi mahabharata, karena dunia pewayangan di Indonesia mempunya konsep sendiri yang umurnya sudah ribuan tahun sebelum Hindu datang di negeri ini.
Mungkin dahulunya ada semacam kepercayaan yang berkaitan dengan kesuburan dalam bercocok tanama adalah hal yang utama dalam kehidupan. Karena itu ketika agama Hindu masuk ke Indonesia yang dipuja adalah patung “lingga Yoni”. Lingga ini adalah lambang ‘kelaki-lakian’ sedang Yoni adalah lambang ‘kewanitaan’. Maka Lingga Yoni itulah menurut kepercayaan mereka akan menghasilkan kesuburan dalam bercocok tanam. Sedang dalam dunia pewayangan Lingga dilambangkan oleh tokoh Arjuna dan Yoni adalah lambang putri, yang menurut kesustraan kuna, putri adalah lambang “Rasa sejati’ atau ‘Puncaknya Rasa’. Jadi itulah motif adanya anggapan Arjuna sebagai tokoh petualang cinta, tapi sebenarnya berdasarkan kepada alam pikiran kesuburan tadi. Suatu bukti bahwa Arjuna bukan petualang cinta dibuktikan dalam cerita Duryudana Rabi, yaitu perkawinannya dengan Banowati putri Prabu Salya dari Negara Mandaraka.
ketika Duryudana melamar, si putri jelita yang centil itu mengajukan permintaan yang amat sensitif yang tidak mungkin dipenuhi oleh si pelamar. Betapa tidak, karena permintaan itu adalah: Pertama, minta dimandikan oleh seorang laki-laki yang tampan melebihi laki-laki yang ada di Mandaraka dan Astina, Kedua, minta dirias oleh laki-laki yang tampan tadi, dan Ketiga, pada malam pertama minta tidur bersama laki-laki yang itu juga. Sanksinya apabila ketiga syarat itu ditolak, maka dengan sendirinya lamaran pun ditolak. Lalu siapakah laki-laki yang dimaksud itu, tidak lain adalah Arjuna.
Rupa-rupanya sang putri telah lama menaruh hati kepada putra ketiga Dewi Kunti itu, sehingga ia nekad akan memberikan kesuciannya sebelum kepada laki-laki yang berhak memilikinya menurut hukum perkawinan. Tentu saja hal ini merupakan problem yang amat sulit dan serba salah bagi Duryudana. Dipenuhi permintaannya diragukan kesucian calon istrinya. Tidak dipenuhi maka keinginan untuk mempersunting wanita idamannya hanya sebatas mimpi belaka. Ununglah Arjuna tanggap atas kesulitan yang dihadapi Duryudana. Maka ia menyarankan agar permintaan Banowati dipenuhi dengan jaminan, calon istrinya akan tetap dalam keadaan suci.
Pernyataan itu dibuktikan setelah ketiga syarat yang diminta Banowati dilaksanakan, baik waktu sang putri dimandikan, dirias maupun ketika tidur bersama di mana Arjuna telah mempersiapkan diri dengan mantra penangkal nafsu birahi, baik utnuk Banowati maupun bagi dirinya. Terlebih di saat tidur berduaan di kamar pengantin, di saat yang amat kritis itu Arjuna memapatkan aji sirepnya hingga sang putri yang cantik dan genit itu, tak mampu menahan kantuk dan tertidur pulas. Di saat itu pula Arjuna mempersilahkan Duryudana menggantikan tidur bersama putri idamannya. Betapa lhur budi dan kuatnya iman laki-laki yang bernama Arjuna itu. Barangkali tak semua laki-laki dalam dunia pewayangan mampu menahan nafsu seperti dia walau ini hanya sebuah cerita saja.
Demikianlah Arjuna seorang ksatria utama berhasil memerangi hawa nafsunya, sehingga dia dijuluki ‘Arjuna Jaya Susila’
Ebet Kadarusman